De overname van de inboedel van de vzw Scheepvaartmuseum Baasrode door de provincie Oost-Vlaanderen is eindelijk rond en werd deze namiddag op het Dendermondse stadhuis getekend.
Vandaag werd in de trouwzaal van het Dendermondse stadhuis het samenwerkingsakkoord getekend tussen de provincie, de stad en de vzw’s Scheepvaartmuseum Baasrode en de School voor Scheepsmodelbouw. Van links naar rechts: Els Verwaeren, schepen van Cultuur, Jan Annemans, voorzitter van het Scheepvaartmuseum, provinciaal gedeputeerde Annemarie Charlier, Dendermonds burgemeester Piet Buyse en Koen De Vries, voorzitter van de School voor Scheepsmodelbouw. De provincie is nu ook via een systeem van bruikleen eigenaar van het onroerende goed van het scheepvaartmuseum.
Een zaak die bijna twee jaar aansleepte om vorm te krijgen. Met vanuit de vzw veel aarzelingen en scheldpartijen richting het provinciebestuur. Waarbij men vanuit het bestuur nog maar eens tevergeefse klachten bij de politie neerlegde tegen leden die hun optreden niet lusten. Wat bij de politie vragen deed oproepen over die vzw.
Centrum Vlaams varend erfgoed
De provincie ontvouwde nog onder het vorige bestuur met gedeputeerde voor Cultuur Jozef Dauwe (CD&V) grote plannen die de site moeten omvormen tot de plek waar het varend Vlaamse erfgoed niet alleen zal bewaard blijven maar dat men ook gaat uitbouwen tot het centrum voor dit Vlaamse verleden.
Een totale investering die op een twee miljoen euro wordt geschat en ook een onderzoekscentrum bevat met als basis het archief van de scheepswerf Van Damme. Een prachtzaak voor Baasrode die deze site eindelijk kan zien uitgroeien tot een unieke plek in België.
Zo is men nu begonnen met het herstel van de daken van het Atelier Van Praet – het centrum bestaat uit de twee naast elkaar gelegen werven Van Damme en Van Praet-Dansaert – met zijn oude machines daterend van de eerste helft van de 20ste eeuw. Een pareltje van industrieel erfgoed zoals er in Europa praktisch nergens te vinden is.
Je stapt het atelier binnen en je zit plots 100 jaar terug in de tijd. Het toont hoe men er toen met artisanaal smeedwerk en klinknagels binnenschepen maakte en zelfs schepen die met succes de Atlantische oceaan trotseerden.
De herstelwerken aan het atelier Van Praet zijn vorige week gestart.
Voor de provincie is dit erfgoed dat men goed moet verzorgen. En na het mooie werk rond de provinciale windmolens – Mola in Wachtebeke – en de erfgoedsites in Ename en Velzeke rond het Frankische en Romeinse verleden van de regio is dit het vierde erfgoedproject welke zijn welverdiende uitbouw krijgt.
Veel geruzie
Maar dat liep helemaal niet van een leien dakje. Neen, rond de site werd er een ware oorlog gevoerd met talrijke klachten bij de politie en een serie wilde beschuldigingen van diefstal met daarbij zelfs bedreigingen. Reeds vanaf het eerste jaar van het bestaan van de vzw Scheepvaartmuseum in 1980 was er al een klacht wegens diefstal van de ene bestuurder tegen de andere.
Niet dat die klachten ooit bewezen werden en er sprake was van een veroordeling. Bepaalde figuren binnen de vzw hadden bij de politie dan ook een barslechte naam. Vooral de figuur van Jan Annemans, die op dit ogenblik voorzitter is – positie die door sommigen wordt betwist – is bij veel oud-leden de kop van jut. “Hij kan zelfs één steen doen vechten”, is de reactie van een vroegere vrijwilligster. Hij ontkent echter alles.
De blinde Jan Annemans wordt door de vele gewezen vrijwilligers gezien als de voornaamste reden voor het al decennia aanslepende geruzie binnen de vzw.
De sfeer wordt nog het best weergegeven door de brief van 22 augustus gericht aan de leden en geschreven door gewezen secretaris Jozef De Haeck:
Op 13 augustus 2019 hebben Jeannine Van Haute en mezelf Jozef De Haeck hun ontslag als bestuursleden en vrijwilligers ingediend naar aanleiding onder meer van valse aantijgingen van de pas sinds 20 juli benoemde voorzitter Jan Annemans, aan het adres van ons….
En we konden ook niet langer overweg met zijn respectloos omgaan met de vrijwilligers die zich uitte door scheldwoorden en machinaties….. in zijn schrijven is sprake van verdwijning van machientjes eigendom van de vzw. (Verhalen over diefstal zijn in de vzw schering en inslag, nvdr.)….
Voor de eigenlijke start van de vergadering stapte de voorzitter op met brutale verwensingen aan mijn adres, zonder dat er sprake was van een voorafgaande discussie…..
Hierna kwam het punt op tafel van het tarief cafeetje. Deze bespreking ontaarde door de penningmeester zodanig dat de ondervoorzitter geen andere mogelijkheid zag dan deze vergadering op te schorten. Ik wil de lezer niet shockeren met het proza te vermelden van penningmeester de heer Dierickx…
En gezien de hatelijke en wraakzuchtige verhoudingen die ondermeer gevoed worden langs beide zijden en niet in het minst door de huidige voorzitter zal dit zeer vlug tot een confrontatie leiden…..
Dit probleem is in het leven geroepen door Jan Annemans zelf onder impuls van Phillip De Saeger. Met als climax de heugelijke vervalste Algemene vergadering van januari 2014. Met als resultaat, de definitieve scheiding van de 2 Vzw.’s…. onder deze tirannieke voorzitter.
Jan Annemans is dan ook al herhaalde malen voorzitter geweest, ontslagen of nam zelf ontslag. Recent nog tijdens een vergadering van de beheerraad met de Dendermondse schepen van Cultuur Els Verwaeren (N-VA) begon hij de secretaris van de vzw Jozef De Haeck zonder direct aanwijsbare reden plots uit te schelden voor rotte vis om het daarna gewoon af te stappen.
Filip De Saeger
Dieptepunt was zeker toen men in januari 2014 vier acolieten van Baasrodenaar Filip De Saeger in de toen nog negenkoppige beheerraad 2014 tot bestuurders van de vzw benoemde. Naast dan nog maar eens Jan Annemans. Zie brief van Jozef De Haeck bovenaan.
Voor veel leden het resultaat van een coup om Filip De Saeger tot de-facto baas van het museum te maken. Iets wat voordien was mislukt. Wat de nu gewezen secretaris Jozef De Haeck in een tekst bevestigde en een van de betrokkenen ook niet ontkende.
De Saeger mocht immers wegens een waslijst aan falingen en veroordelingen geen bestuurder van vennootschappen meer zijn. En dus nam hij enkele vrienden die de werf voorheen nooit hadden gezien mee om op papier bestuurder te spelen. Ze kwamen nadien nooit naar een bestuursvergadering.
Nu ex-voorzitter Carlo Van Hoey speelde samen met vader Fernand Van Hoey en Jan Annemans tijdens de algemene vergadering van januari 2014 een sleutelrol bij het benoemen van de vier acolieten van Filip De Saeger tot bestuurders van de vzw. Naast een aantal gemeenteraadsleden van zijn vrienden van de N-VA waren plots een pak Baasroodse carnavalisten – het milieu waarin vader Fernand actief is – op papier lid geworden en zo stemgerechtigd. Met die dag dan ook veel volmachten.
Al enkele weken na die benoemingen stond een van de verkozenen zelfs in de kranten wegens geweldpleging. Een coup met vele extra leden die trouwens de steun had van de Dendermondse afdeling van de N-VA die voluit had zitten mobiliseren. Zo was de lokale Vlaamse volksvertegenwoordiger en nu schepen Marius Meremans plots op de algemene vergadering aanwezig. De enige waarop hij ooit verscheen.
School voor Modelscheepsbouw
Het gevolg was dat de vzw in twee brak en een groot deel der leden hun eigen vzw stichten, de School voor Scheepsmodelbouw, die in een naastliggend gebouw hun eigen geruisloos maar wel erg actief leven leiden. Hier geen ruzies. Wel bracht een onverlaat er na die splitsing in het deurslot van hun lokalen stopverf aan. Het typeert de sfeer.
Het gevolg is de leegloop van de vzw Scheepvaartmuseum die recent op zeker ogenblik op zoek moest naar een nieuwe voorzitter en dan maar met hangende pootjes terug bij Jan Annemans kwam aankloppen. Voorzitter Carlo Van Hoey wou het immers niet langer doen.
Waarna reeds enkele weken later secretaris Jozef De Haeck met erg luide trom de deur achter zich dichtsloeg. Onder meer weggepest door de opnieuw tot voorzitter gebombardeerde Annemans. Sindsdien is er nu een nieuwe secretaris ad interim afkomstig uit Turnhout die het vele puin moet ruimen. Een man met ervaring in het beheer van erfgoed. Maar het intern geruzie blijft intussen wel verder woekeren.
Wie het atelier van de scheepswerf Van Praet-Dansaert binnenstapt gaat als het ware bijna 100 jaar terug in de tijd toen men schepen nog ambachtelijk en met klinknagels en smeedwerk maakte. Een pareltje van industrieel erfgoed.
Een zeker delicaat probleem in de gesprekken tussen de vzw Scheepvaartmuseum en de provincie was dat de verantwoordelijke gedeputeerde voor Erfgoed Annemie Charlier (N-VA) al decennia goede vrienden is met de familie Van Hoey. Ook politiek.
Zo werkte haar echtgenoot jarenlang op het Baasroodse bankkantoor van de ASLK waar ook de echtgenote van Fernand Van Hoey, al jarenlang bestuurder van de vzw, en moeder van Carlo Van Hoey ook actief was. Zij was trouwens kandidaat voor de N-VA bij de voorbije gemeenteraadsverkiezingen. Een gevoelige zaak dus die de gesprekken voor zover geweten echter niet hinderde.
Zij voerde de plannen van haar voorganger Jozef Dauwe gewoon verder uit. Alleen gaf zij de vzw enkele maanden extra tijd om een akkoord te bereiken. Het voornaamste verschil met het vorige akkoord is dat de provincie het archief van de werf Van Damme nu niet voor 30.000 euro kocht als eerst voorzien maar het gratis voor 50 jaar in bruikleen kreeg. En op 50 jaar kan er heel veel gebeuren.
Baasroods fenomeen
Wat de zaak zeker ook vertroebelde is een typisch Baasroods fenomeen waar velen overal vijanden zien die hun dorp en hun werf kwaad willen doen. “We hebben toen die coup gedaan omdat de andere leden de werf wilden verhuizen naar Rupelmonde en Antwerpen”, stelt een der overgebleven getrouwen. Bewijzen hiervoor zijn er echter niet. Ook de man zelf kon er geen geven.
Trouwens de modelscheepsbouwers die alles naar Antwerpen gingen meenemen zitten nog steeds op de werf. Ook de Antwerpenaars zoals voorzitter Koen De Vries. En sindsdien is het in Baasrode gebouwde binnenschip De Lauranda van Antwerpen overgekomen naar Baasrode. Bovendien is het archief van de scheepswerf Van Damme door Antwerpen ooit gratis ten geschenke gedaan aan de Baasroodse vzw.
Maurice Kaak hier aan het werk aan een van zijn modellen. Deze ook in Nederland goed gekende modelscheepsbouwer – het wereldberoemde Amsterdamse Scheepvaartmuseum heeft een aantal modellen van hem in bezit – is lesgever aan de School voor Scheepsmodelbouw. Hier geen geruzie en slaande deuren maar een vriendschappelijke sfeer.
Typerend voor die mentaliteit is dat toen men de akkoorden met de provincie onderhandelde de vzw een toevoeging eiste – en kreeg – bij de zin dat de provincie ging zorgen voor de uitbouw van de Scheepswerven Baasrode. Daar moest achteraan in die zin de woorden ‘in Baasrode’ bijkomen.
En dus kwam er in de tekst te staan: “de Scheepswerven Baasrode in Baasrode”. Men zou de twee droogdokken en de in de grond vastgeklonken machines eens willen stelen. Want ja, de provincie wou dat, in hun visie, hier gewoon verhuizen.
En volgens een van de leden ging men gewoon alles afbreken – wat toch beschermd erfgoed is – en er appartementen zetten. Een bewering die de beheerders van de vzw nadien toegaven een pure fantasie te zijn.
Archief Scheepswerf Van Damme
Een probleem was ook dat de eigendomsstructuur voor niet-ingewijden erg onduidelijk was. En daar behoorden ook leden van de beheerraad blijkbaar bij. Zo waren de machines van het atelier van Praet door de vorige eigenaars tweemaal verkocht, aan de vzw en aan de provincie die eerder ook de gronden en gebouwen had gekocht.
De herenwoning van de familie Van Damme met haar gerestaureerde gevel. Dit gebouw was tot vorig jaar eigendom van de stad. Hier voor het gebouw schepen van Openbare Werken Leen Dierick (CD&V) en rechts toenmalig schepen voor Cultuur Lien Verwaeren (CD&V).
Ook was de stad tot vorig jaar eigenaar van een deel der gronden en gebouwen. Wat door de verkoop van de stad aan de provincie werd rechtgetrokken. Er is nu één eigenaar van zowel het roerend als onroerend erfgoed. Behoudens dan de in aanbouw zijnde Botter Rosalie en de schepen Alyv en Frederique die in het droogdok van Van Praet liggen. Die blijven eigendom van de vzw Scheepvaartmuseum Baasrode.
Of de ruzies tussen de vzw en de provincie nu achter de rug zijn is dan ook nog maar de vraag. De vrees voor nieuwe beschuldigingen van diefstal vanuit de vzw en allerlei pesterijen leeft zeker bij de betrokkenen.
Maar de provincie is er nu ondubbelzinnig de baas en de vzw Scheepvaartmuseum zal zich naar de wensen van de provincie moeten gedragen. Met een stuurgroep als arbiter en waarin alle betrokken partijen een stem hebben.
Ook moet het archief Van Damme nog naar de werven terugkeren. Dat werd in alle stilte door de beheerraad weggehaald en zou nu terugkeren naar de werf. Waar het op dit ogenblik juist is willen de bestuurders tegen de leden echter niet zeggen.
“Het is in veiligheid gebracht”, was zowat het enige dat nu ondervoorzitter Carlo Van Hoey daarover wou zeggen. Dat archief zou nu op de werf achter slot en grendel komen onder strikte controle van de provincie. Zij alleen beslist over de toegang.
De gewezen Oost-Vlaamse gedeputeerde voor Cultuur Jozef Dauwe (CD&V) is de man die het project voor de uitbouw van de Baasroodse scheepswerven op de rails zette. Na de eerdere realisaties in Ename en Velzeke. Hij zegde de samenwerking met de vzw Scheepvaartmuseum Baasrode stop. Wat dan voor voldoende druk zorgde zodat zijn opvolgster met hen nu een overeenkomst kon tekenen. Ook hij werd ooit in een brief door de vzw beschuldigd van diefstal.
Start restauratie
Met de ondertekening door de vzw Scheepvaartmuseum Baasrode en door de vzw School voor Modelscheepsbouw van de akkoorden met de provincie kan er nu een nieuw elan komen voor de uitbouw van deze site tot het centrum voor het Vlaams varend erfgoed en de binnenvaart.
De provincie heeft daarvoor een pak geld beschikbaar gemaakt – alleen al 271.186 euro zonder btw voor het restaureren van het dak van het atelier Van Praet – en de eerste herstelwerken zijn al begonnen. Naast het aanpakken van het atelier Van Praet komt daar ook de afbraak van de niet beschermde woning aan de straatkant bij, dit om zo de parking te vergroten, samen met werken aan het gebouw van de modelscheepsbouwers.
Verder is er sprake van het herstel van de vroegere feestzaal Scaldis waar de museumreserve zit, inrichtingswerken aan het museum zelf en het verfraaien van de herenwoning van de scheepsbouwersfamilie Van Damme. Ook komt er een speciale bezoekersparking en inkomhal.
Sinds dit jaar is Annemie Charlier de gedeputeerde van Oost-Vlaanderen voor Erfgoed. Zij bracht het werk wat betreft de Baasroodse scheepswerven van haar voorganger Jozef Dauwe tot een goed einde. Ze kan dit alleszins op haar palmares schrijven.
Probleem is wel dat de provincie pas vanaf juni volgend jaar twee extra personeelsleden ter beschikking zal hebben en men zeker voorlopig dus voor gidsbeurten en het openhouden van de site gebruik zal moeten maken van vrijwilligers van beide vzw’s en eventueel stadsgidsen die hiervoor wel al een opleiding kregen.
En met maar twee extra personeelsleden zal men ook in de toekomst daarom van die vrijwilligers gebruik moeten blijven maken. Mogelijks kan men de vroegere weggepeste medewerkers hier terughalen. Maar zolang de vzw Scheepvaartmuseum met deze beheerraad er zit zal dat zeer moeilijk zijn. De relatie met de andere vzw en de vroegere vrijwilligers is immers onder de huidige omstandigheden niet te herstellen.
Willy Van Damme
Willy Van Damme's Weblog 